Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2012

Berlin noir

   Λατρεύωτο Βερολίνο. Με ξετρελαίνει η αίσθηση του αχανούς που έχω σε μια τόσο απλωμένη πόλη, οι βόλτες που μπορείς να απολαύσεις στο πανέμορφο κέντρο ανάμεσα σε μια πανσπερμία φυλών, συνοδευόμενος πάντα από την αίσθηση πως βρίσκεσαι εκεί που διαδραματίστηκαν τα πιο σημαντικά γεγονότα του περασμένου αιώνα. Και μόνο λοιπόν η λέξη "Βερολίνο" στο εξώφυλλο ενός βιβλίου είναι αρκετή για να τραβήξει την προσοχή μου.

                                      

    Πρόσφατα οι εκδόσεις Κέδρος κυκλοφόρησαν σε επίτομη έκδοση μια τριλογία νουάρ αστυνομικών μυθιστορημάτων του Φίλιπ Κερ με τον τίτλο "Η τριλογία του Βερολίνου"(μεταφραστές οι Αντώνης Καλοκύρης και Ντενίζ Ρώντα , σελ. 1070). Πρωταγωνιστής και στα τρία έργα είναι ο Μπέρναρντ  Γκούντερ, έναν πρώην αστυνομικό που πλέον έχει ανοίξει ιδιωτικό γραφείο ερευνών. Ο Γκούντερ θυμίζει παλαιότερους ντετέκτιβ του παλιού,σκληρού αμερικανικού αστυνομικού είδους και κυρίως τον εκπληκτικό Φίλιπ Μάρλοου. Ελαφρώς πότης, με τον τρόπο του γοητευτικός για το άλλο φύλο, με καυστικό χιούμορ και ιδιαίτερο αυτοσαρκασμό, ο ήρωας του Κερ είναι πραγματικά απολαυστικός. Οι αστυνομικοί σαν τον Γκούντερ και τον Μάρλοου δεν λύνουν τα μυστήρια όπως ο Σέρλοκ Χολμς, κλεισμένοι στο γραφείο τους χρησιμοποιώντας τα νοητικά τους εργαλεία και μόνο. Ανακρίνουν υπόπτους, κάνουν αυτοψίες, μιλούν παρασκηνιακά με τις αρχές, χρησιμοποιούν βία αν χρειαστεί ·περιδιαβαίνουν τις πόλεις τους σπιθαμή προς σπιθαμή αναζητώντας στοιχεία. Για αυτό άλλωστε τα νουάρ μυθιστορήματα θεωρήθηκαν συχνά ως τοιχογραφία της εποχής τους.




     Αυτό συμβαίνει και με την τριλογία του Κερ. Ιδιαίτερα στα δύο πρώτα βιβλία, που τοποθετούνται χρονικά πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, βλέπουμε το Βερολίνο των ναζί να ξεδιπλώνεται μπροστά μας: η διαφθορά του κρατικού μηχανισμού, το κλίμα φόβου μπροστά στην ολοκληρωτική εξουσία αλλά και συμβιβασμού με την κατάσταση, η δράση των παρακρατικών οργανώσεων, οι διώξεις σε βάρος συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων εντάσσονται όλα στην ιστορία όχι ως απλός διάκοσμος, αλλά οργανικά ,ως κομβικά στοιχεία της πλοκής.Ο Κερ φαίνεται πως ερεύνησε μεθοδικά την περίοδο αυτή και καταφέρνει να την ξαναζωντανέψει με σχολαστικότητα. Ο τύπος της εποχής, οι ηγετικές μορφές του Ράιχ, οι δεκάδες επίσημες και μυστικές υπηρεσίες που δραστηριοποιούνται στην πόλη, καθώς και οι μεταξύ τους διασυνδέσεις παίζουν επίσης το ρόλο τους στις αστυνομικές υποθέσεις.

"Στερούμενος τα δικαιώματά του ο άνθρωπος ξαναγίνεται ζώο. Οι πεινασμένοι κλέβουν απ΄τούς πεινασμένους.Η προσωπική επιβίωση αποτελεί τη μόνη έγνοια. Μια έγνοια που καταπατά, ή και διαγράφει ακόμα, το οποιοδήποτε βίωμα.Σκοπός του Νταχάου ήταν να δουλεύεις μέχρι να καταστρέψεις την πνευματική σου υπόσταση. Ο θάνατος ήταν ένα αναπάντεχο υποπροϊον. Για να επιβιώσεις εσύ, οι άλλοι έπρεπε να υποφέρουν για λογαριασμό σου. Όταν χτυπούσαν ή λιντσάριζαν κάποιον άλλο εσύ ήσουν ασφαλής- έστω και για λίγο. Άλλοτε πάλι, για μερικές μέρες ,έτρωγες τη μερίδα του διπλανού σου, που είχε πεθάνει στον ύπνο του"

  Τα δύο πρώτα έργα του τόμου είναι page turner και δεν μπορούσα να τα αφήσω από τα χέρια μου θέλοντας να χαθώ στον κόσμο τους. Στις "Βιολέτες του Μάρτη" ο Γκούντερ καλείται να ερευνήσει μια υπόθεση που θα τον οδηγήσει στην καρδιά των κυκλωμάτων του καθεστώτος και σε έναν υπόγειο πόλεμο που βρίσκεται σε εξέλιξη.Λίγες μέρες πριν την έναρξη των ολυμπιακών αγώνων  του 1936 ένας μεγιστάνας βιομήχανος, ο Χέρμαν Σιξ,αναθέτει στον ντετέκτιβ μια αρκετά σύνθετη υπόθεση. Η κόρη του και ο γαμπρός του, μέλος των Eς Ες,  απανθρακώθηκαν ζωντανοί μέσα στο σπίτι τους και όλες οι ενδείξεις παραπέμπουν σε προσχεδιασμένο φόνο. Ο Γκούντερ  αναλαμβάνει να εντοπίσει ένα πανάκριβο διαμαντένιο περιδέραιο που κλάπηκε από το χρηματοκιβώτιο του σπιτιού, με ρητή εντολή να μην αναμειχθεί στις οικογενειακές υποθέσεις των Σιξ. Η όλη έρευνα θα αποδειχτεί μια βουτιά στο σκοτεινό πολιτικό παρασκήνιο της χιτλερικής Γερμανίας. Σε αυτό το μυθιστόρημα ο Κερ οργανώνει καλύτερα από οπουδήποτε αλλού το υλικό του, οδηγώντας τον αναγνώστη βήμα-βήμα σε μια αριστοτεχνική κορύφωση.
                                                              Wesley Burt, Smoke


  "Ο χλομός Εγκληματίας" τοποθετείται μεταξύ Αυγούστου και Νοεμβρίου του 1938. Το ναζιστικό καθεστώς δείχνει πλέον απροκάλυπτα το αληθινό του πρόσωπο και άπαντες διαισθάνονται πως ένας νέος πόλεμος πρόκειται να ξεσπάσει. Ο Γκούντερ έπειτα από τις διόλου αμελητέες πιέσεις ενός αξιωματούχου αποδέχεται ένα υψηλόβαθμο πόστο στην κρατική αστυνομία και αναλαμβάνει να διαλευκάνει μια σειρά δολοφονιών που πλήττει την εικόνα του πανίσχυρου και άτεγκτου  κράτους που προωθεί το ναζιστικό κόμμα. ένας κατά συρροήν δολοφόνος- ξεκάθαρη αναφορά στο Μ του Fritz Lang- κακοποιεί σεξουαλικά και σκοτώνει μικρά κορίτσια με κοινό παρονομαστή τα "άρια" χαρακτηριστικά των θυμάτων. Μετά τις αποτρόπαιες δολοφονίες ,που γίνονται όλες τελετουργικά με πανομοιότυπο τρόπο, δε μένει πίσω κανένα στοιχείο που να προδίδει την ταυτότητα του δράστη. Έτσι ο Γκούντερ ερευνά κυριολεκτικά στα τυφλά και ενώ οι προϊστάμενοί του απαιτούν την άμεση σύλληψη του εγκληματία. Για άλλη μια φορά η λύση του μυστηρίου έρχεται με τρόπο απρόσμενο και έπειτα από πολλή δράση. Τα εγκλήματα μόνο άσχετα με την πολιτική κατάσταση της χώρας δεν είναι.

"Ξέρεις έχω αρχίσει να τον καταλαβαίνω από μια μεριά·αλήθεια σου λέω.Εδώ που τα λέμε ποιες σκοτώνει; Τις αυριανές μητερούλες. Μερικές ακόμα παιδοποιητικές μηχανές, που παράγουν στρατεύσιμους για το Κόμμα"

  "Το γερμανικό  ρέκβιεμ" είναι το μυθιστόρημα της τριλογίας που μου άρεσε λιγότερο. Το 1947 ο Γκούντερ έχοντας πολεμήσει στο μέτωπο της Ρωσίας βρίσκεται σε ένα ερειπωμένο Βερολίνο, όπου ο λαός λιμοκτονεί, οι Ρώσοι στρατιώτες εκδικούνται με σκληρότητα τους ηττημένους, οι γυναίκες πουλάν το κορμί τους για ένα κομμάτι σοκολάτα και η μαύρη αγορά ανθεί. Αυτήν την φορά ο Μπέρναρντ, ωθούμενος από οικονομικά κίνητρα, ταξιδεύει στη Βιένη για να βοηθήσει έναν πρώην συνεργάτη του και νυν μαυραγορίτη, ο οποίος κατηγορείται αδίκως(;) για τον φόνο ενός Αμερικάνου στρατιωτικού. Δουλειά του Γκούντερ είναι να εντοπίσει τον πραγματικό δολοφόνο για να αποδείξει έτσι την αθωότητα του πελάτη του. Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα απομακρύνεται από την κατηγορία των κλασικών νουάρ και πλησιάζει αρκετά το κατασκοπικό μυθιστόρημα, καθώς οι αντιμαχόμενες μυστικές υπηρεσίες των τεσσάρων δυνάμεων κατοχής  εμπλέκονται άμεσα τόσο στο ίδιο το έγκλημα όσο και στην προσπάθεια διαλεύκανσής του. 


"Αυτόν τον καιρό ,αν είσαι Γερμανός, περνάς τον καιρό σου στο καθαρτήριο πριν πεθάνεις, κολαζόμενος στη γη για όλες τις ατιμώρητες αμαρτίες της πατρίδας σου και για εκείνες που έμειναν χωρίς μετάνοια, μέχρι την ημέρα που ,με την βοήθεια των προσευχών και των Ξένων δυνάμεων, η Γερμανία θα γνωρίσει τελικά την κάθαρση" 

 Στο "Ρέκβιεμ" τα πράγματα δεν πάνε τόσο καλά. Η πορεία και η τελική έκβαση των ερευνών του Μπέρναρντ δεν είναι αρκετά αληθοφανείς και σε πολλά σημεία ο Κερ δεν αποφεύγει τις υπερβολές. Επίσης ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών και οι μεταξύ τους σχέσεις είναι μάλλον δαιδαλώδης και ομολογουμένως με μπέρδεψε. Τέλος θεωρώ άστοχη την επιλογή του συγγραφέα να απομακρύνει τον ήρωα του από το Βερολίνο την δεδομένη χρονική στιγμή, που θα μπορούσε να δώσει στον αναγνώστη μια περιπέτεια με φόντο τη σκληρή ζωή στην πόλη, πράγμα που γίνεται μόνο στην αρχή του έργου και σε περιορισμένη έκταση.

  

Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 2012

Sci-fi αξιώσεων


                               "Μήπως τα παραμύθια μπορούν να γίνουν αληθινά;"


  Έχω διαβάσει ελάχιστη καθαρά επιστημονική φαντασία (δεν μπορώ να συμπεριλάβω τα δυστοπικά μυθιστορήματα σε αυτήν την κατηγορία). Το πρόβλημα μου ήταν πως πολλοί συγγραφείς ενδεχομένως θα αναλώνονταν σε περιγραφές του μέλλοντος: τεράστια τεχνολογικά επιτεύγματα, επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς και εξερευνητικές αποστολές στο διάστημα, τέτοια πίστευα πως θα είναι κατά βάση η θεματολογία και όντως είναι σε αρκετές περιπτώσεις. Μια τέτοια αναγνωστική εμπειρία λίγα θα είχε να μου προσφέρει, καθώς το μέλλον όσον αφορά την τεχνολογία είναι ήδη εδώ και ο κινηματογράφος μπορεί να υποστηρίξει πολύ πιο εντυπωσιακά και ολοκληρωμένα ένα τέτοιο υλικό.

    
    
 Όσες προκαταλήψεις είχα στο κεφάλι μου γκρεμίστηκαν όταν άρχισα να διαβάζω την υπέροχη συλλογή διηγημάτων του Φίλιπ Ντικ από τις εκδόσεις Μέδουσα (the minority report, 9+1 κλασικές νουβέλες και διηγήματα). Ο Ντικ παρά τη σύντομη ζωή του υπήρξε πολυγραφότατος και κατάφερε να καθιερωθεί στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας, δίχως ποτέ όμως να αποκτήσει τη φήμη των πατριαρχών του είδους Άρθουρ Κλαρκ και Ισαάκ Ασίμωφ. Μυστηριώδης προσωπικότητα, ο Ντικ ολοκλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος του συγγραφικού του έργου μέσα σε μια δεκαετία και εκ τότε βυθίστηκε σε μια κατάσταση ημι-παράνοιας, πιστεύοντας πως είχε επικοινωνήσει με το θείο και και πως οι μυστικές υπηρεσίες βρίσκονταν στο κατόπι του. Την περίοδο αυτή, μετά την μυστικιστική εμπειρία που υποστήριζε μως βίωσε, ο Ντικ αφιερώθηκε στη συγγραφή ενός ιδιότυπου ημερολογίου που τιτλοφόρησε στα ελληνικά:"Εξήγησις"(credit στον ναυτίλο που με διόρθωσε). Το έργο αυτό που ξεπερνάει τις 8000 χειρόγραφες σελίδες, παραμένει αδημοσίευτο στο μεγαλύτερο μέρος του.
  
   " Διδάχτηκα ότι η μεγαλύτερη οδύνη δεν έρχεται σαν αστραπή από το διάστημα,αλλά από τα βάθη της καρδιάς σου. Φυσικά μπορούν να συμβούν και τα δύο : να σε εγκαταλείψουν η γυναίκα σου και το παιδί σου και, όπως κάθεσαι μονάχος μέσα στο άδειο σπίτι, χωρίς σκοπό στη ζωή σου, να ανοίξουν οι Αρειανοί μια τρύπα στη σκεπή και να σε αρπάξουν"
   
   Το Minority Report είναι η μια νουβέλα της συλλογής. Στο μέλλον η αστυνομία χρησιμοποιώντας ανθρώπους με ιδιαίτερα χαρίσματα, τους προγνωστές, μπορεί να προλάβει κάθε αδίκημα μια εβδομάδα πριν την τέλεσή του και έτσι η εγκληματικότητα έχει σχεδόν εξαλειφθεί. Τα προβλήματα ξεκινάνε όταν ο εμπνευστής του προγράμματος αυτού και αρχηγός της Αστυνομίας πρόσληψης θεωρείται υποψήφιος για φόνο. 

"Πιθανότατα θα έχεις αντιληφθεί το βασικό νομικό μειονέκτημα της μεθοδολογίας πρόληψης.Φυλακίζουμε άτομα που δεν έχουν παραβεί τον νόμο."

    


Στο αριστουργηματικό διήγημα Το θυμόμαστε εμείς για εσάς, ένας άνθρωπος που διακαής του πόθος είναι να ταξιδέψει στον Άρη, απευθύνεται σε μια υπηρεσία εμφύτευσης μνήμης, ώστε να αποκτήσει στο υπόλοιπο της ζωής του την βεβαιότητα πως όντως πραγματοποίησε το όνειρό του. Όταν όμως η διαδικασία ξεκινά αποδεικνύεται πως ο πρωταγωνιστής έχει στο παρελθόν ταξιδέψει στον Άρη ως μέλος μιας μυστικής αποστολής, μετά την ολοκλήρωση της οποίας διαγράφηκε κάθε σχετική του ανάμνηση.

        Στο Ηλεκτρικό μυρμήγκι  ένας άνθρωπος χάνει το χέρι του σε ατύχημα και όταν μεταφέρεται στο νοσοκομείο μαθαίνει πως τελικά δεν είναι τίποτε άλλο από ένα ανδροειδές προγραμματισμένο να διοικεί μια εταιρεία, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των μεγαλομετόχων. Τότε έρχεται αντιμέτωπο με σοβαρά υπαρξιακά ερωτήματα και ξεκινά να ερευνά τον τρόπο που λειτουργεί και το κατά πόσο η αντίληψη που έχει για την πραγματικότητα είναι αντικειμενική ή απλώς ένα προϊόν της εικονικής του μνήμης. Με παρόμοιο ερώτημα καταπιάνεται και η Διπλή Ταυτότητα, όπου ένας επιστήμονας κινδυνεύει να εκτελεστεί με την κατηγορία πως μέσα του έχει εισχωρήσει ένας εξωγήινος οργανισμός που στάλθηκε από εχθρική δύναμη για να πλήξει στρατηγικούς στόχους. Πώς μπορείς να πείσεις τους άλλους πως είσαι ο εαυτός σου και όχι κάποιος άλλος και μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι η δική μας αντίληψη για την πραγματικότητα ταυτίζεται με το όντως ον.

"Αποδείχτηκε συγκλονιστικό αυτό το χέρι. Το εξέταζε για αρκετή ώρα πριν αφήσει τους τεχνικούς να το τοποθετήσουν. Εξωτερικά έμοιαζε κανονικό, οργανικό.Και πράγματι έτσι ήταν, τουλάχιστον επιφανειακά. Φυσική επιδερμίδα κάλυπτε τη φυσική σάρκα και αληθινό αίμα έτρεχε στις φλέβες και τα αγγεία.Αλλά κάτω από αυτό έλαμπαν σύρματα και κυκλώματα, τα πραγματικά συστατικά του. Κοιτάζοντας μέσα στον καρπό του είδε εγχειρητικές οπές, μηχανισμούς, πολύπλοκες βαλβίδες, όλα μικροσκοπικά.Μπερδεμένα πράγματα.Και το χέρι του κόστισε σαράντα δολάρια."

    Τα θέματα που επιλέγει ο Ντικ είναι απρόβλεπτα, πρωτότυπα και εντυπωσιακά. Τα παιχνίδια με το χρόνο και τη μνήμη στο Minority Report και Το θυμόμαστε εμείς για εσάς οδηγούν στα άκρα τα νοητικά μας εργαλεία και μας γεννούν θαυμασμό για την ευφυΐα αυτού του ανθρώπου. Υιοθετώντας μια γραφή απλή που όμως αποπνέει ένα είδος οικειότητας μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη, ο Ντικ , χάρη και στις συνεχείς εκπλήξεις, κρατά ζεστό το ενδιαφέρον και προσφέρει αυθεντική απόλαυση. Αρκετές φορές διέκοψα για λίγο την ανάγνωση για να βάλω τα πράγματα σε μια σειρά και να σκεφτώ πως "ναι αυτό είναι mindfuck και τίποτε λιγότερο".

  Όλα τα κείμενα της συλλογής δείχνουν τον βαθύ ανθρωπισμό του Ντικ. Μέσα από τα διδακτικού χαρακτήρα και πάντα γεμάτα φαντασία διηγήματα Ω, να ήμουν Μπλόμπελ! και Άνθρωπος Είναι ο Ντικ δίνει την δική του απάντηση σε ένα θέμα που τον απασχολεί έντονα. Ο Άνθρωπος δεν είναι μια ένωση μυώνων, σάρκας και αίματος · είναι πάνω από όλα ευαισθησία. Ο κόσμος που χτίζει, όσο μακρινός και αν μοιάζει, δεν είναι απρόσωπος και κυριευμένος από τα ρομπότ, αντίθετα θέτει στα υποκείμενά του ζητήματα συνείδησης που αφορούν εξίσου τον άνθρωπο του 1960, του 2012 και του 2050.

" Κατά την άποψη μου, το χαρακτηριστικό της ευγένειας μάς ξεχωρίζει από το κούτσουρο και το μέταλλο, κι αυτό ισχύει πάντα όποια μορφή και να πάρουμε, οπουδήποτε και αν βρεθούμε, ό,τι και άν απογίνουμε."



Υ.Γ. Όποιος έχει να προτείνει καλό βιβλίο sci-fi ή μπορεί να με κατατοπίσει κάπως στον κόσμο του Ασίμωφ και του Κλαρκ καλοδεχούμενος  στα σχόλια ή στο desperadoreader@gmail.com





Πέμπτη 15 Νοεμβρίου 2012

Φοβάμαι...


Φοβάμαι

Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἑφτὰ χρόνια ἔκαναν πὼς δὲν εἶχαν πάρει χαμπάρι 
καὶ μία ὡραία πρωία μεσοῦντος κάποιου Ἰουλίου 
βγῆκαν στὶς πλατεῖες μὲ σημαιάκια κραυγάζοντας «δῶστε τὴ χούντα στὸ λαό».


Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ μὲ καταλερωμένη τὴ φωλιὰ 
πασχίζουν τώρα νὰ βροῦν λεκέδες στὴ δική σου.


Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ σοῦ κλείναν τὴν πόρτα 
μὴν τυχὸν καὶ τοὺς δώσεις κουπόνια καὶ τώρα 
τοὺς βλέπεις στὸ Πολυτεχνεῖο νὰ καταθέτουν γαρίφαλα καὶ νὰ δακρύζουν.


Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ γέμιζαν τὶς ταβέρνες 
καὶ τὰ σπάζαν στὰ μπουζούκια κάθε βράδυ καὶ τώρα τὰ ξανασπάζουν 
ὅταν τοὺς πιάνει τὸ μεράκι τῆς Φαραντούρη καὶ ἔχουν καὶ «ἀπόψεις».


Φοβᾶμαι τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἄλλαζαν πεζοδρόμιο ὅταν σὲ συναντοῦσαν 
καὶ τώρα σὲ λοιδοροῦν γιατὶ, λέει, δὲν βαδίζεις ἴσιο δρόμο.


Φοβᾶμαι, φοβᾶμαι πολλοὺς ἀνθρώπους.
Φέτος φοβήθηκα ἀκόμη περισσότερο.

Νοέμβρης 1983


                                                                              Edward Hopper, Railroad Sunset



Επιτύμβιον



Πέθανες- κι ἔγινες καὶ σύ: καλός,
λαμπρὸς ἄνθρωπος, οἰκογενειάρχης, πατριώτης.
Τριάντα ἕξη στέφανα σὲ συνοδέψανε, τρεῖς λόγοι ἀντιπροέδρων,
Ἑφτὰ ψηφίσματα γιὰ τὶς ὑπέροχες ὑπηρεσίες ποὺ προσέφερες.

, ρὲ Λαυρέντη, ἐγὼ ποὺ μόνο τὄξερα τί κάθαρμα ἤσουν,
Τί κάλπικος παρᾶς, μιὰ ὁλόκληρη ζωὴ μέσα στὸ ψέμα
Κοιμοῦ ἐν εἰρήνῃ, δὲν θὰ ῾ρθῶ τὴν ἡσυχία σου νὰ ταράξω.

(Ἐγώ, μιὰ ὁλόκληρη ζωὴ μὲς στὴ σιωπὴ θὰ τὴν ἐξαγοράσω
Πολὺ ἀκριβὰ κι ὄχι μὲ τίμημα τὸ θλιβερό σου τὸ σαρκίο.)

Κοιμοῦ ἐν εἰρήνῃ. Ὡς ἤσουν πάντα στὴ ζωή: καλός,
λαμπρὸς ἄνθρωπος, οἰκογενειάρχης, πατριώτης.

Δὲ θά ῾σαι πρῶτος οὔτε δὰ κι τελευταῖος          





Τετάρτη 7 Νοεμβρίου 2012

Γιατί Κέβιν;

"Νοιάστηκες ποτέ να μάθεις ποια κορίτσια μου άρεσαν και ποια όχι, πριν καθαρίσω κανά δύο;Νοιάστηκες  ποτέ να μάθεις τι είχα μέσα στο κεφάλι μου μέχρι που βγήκε στη φόρα;"


Ο Κέβιν Κατσαντούριαν, παιδί μιας εύπορης οικογένειας, δολοφονεί τον Απρίλιο του 1999, λίγο πριν τα δέκατα έκτα γενέθλιά του επτά συμμαθητές του, έναν υπάλληλο της καντίνας και την μοναδική καθηγήτρια που τον συμπαθούσε.Δεν πρόκειται για ένα ακόμα αψυχολόγητο αμόκ, ένα τυφλό χτύπημα-αποτέλεσμα της διασαλευμένης ψυχικής υγείας ενός εφήβου.Το σχέδιο σχεδιάστηκε άριστα από καιρό και εκτελέστηκε κατά γράμμα.

 Τίποτα δε μπορεί να εξηγήσει πλήρως την ενέργεια του Κέβιν.Ζει σε ένα πανάκριβο σπίτι στα προάστια, ο πατέρας του τον υπεραγαπά και η μητέρα του, παρότι δεν έχει τις καλύτερες σχέσεις μαζί του, προσπαθεί να ικανοποιήσει κάθε του επιθυμία, πράγμα δύσκολο, καθώς ο Κέβιν βρίσκεται βυθισμένος σε μια απερίγραπτη απάθεια και νωθρότητα ήδη από τη μέρα που γεννήθηκε.Δεν είναι επίσης ένα από τα παιδιά που γίνεται αντικείμενο χλευασμού ή αποκλεισμού στο σχολείο, καθώς έχει  συσπειρώσει γύρω του ορισμένους δουλοπρεπείς "φίλους".Τι λοιπόν τον ώθησε στην μαζική δολοφονία των συμμαθητών του;

 Στο ερώτημα αυτό προσπαθεί να δώσει  δύο χρόνια μετά από "εκείνη την Πέμπτη" η Ίβα, η μητέρα του Κέβιν,μέσα από την αλληλογραφία με τον σύζυγό της Φράνκλιν.Με αυτόν τον τρόπο οργανώνεται το αριστουργηματικό "Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν" της Λάιονελ Σράιβερ (Μεταίχμιο, μετάφραση Γωγώ Αρβανίτη).Η άλλοτε δραστήρια κοσμοπολίτισσα με τις προοδευτικές αντιλήψεις και την ευθύνη μιας σειράς ταξιδιωτικών οδηγών που η ίδια ξεκίνησε,βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια βασανιστική,βαρετή ρουτίνα με μοναδική ασχολία την ανασκόπηση του παρελθόντος προκειμένου να κατανοήσει το παρόν.



 Η αναζήτηση ξεκινά από την περίοδο που η Ίβα πήρε την απόφαση να φέρει στον κόσμο ένα παιδί, μια απόφαση που όπως παραδέχεται ήταν λιγότερο εκπλήρωση μιας δικιάς της επιθυμίας και περισσότερο ένα δώρο στον αγαπημένο της Φράνκλιν.Μέσα από δεκάδες στιγμιότυπα της οικογενειακής ζωής που καλύπτουν όλο το διάστημα από τη γέννηση του Κέβιν μέχρι την τραγική Πέμπτη, η Ίβα ψάχνει ενδείξεις που θα μπορούσαν να την είχαν προειδοποιήσει για τη μεταμόρφωση του γιου της σε στυγερό δολοφόνο.Η εξιστόρηση των περιστατικών, συνοδεύεται από δικές τις σκέψεις και διακόπτεται από τις διηγήσεις των επισκέψεών της στον φυλακισμένο Κέβιν.

"Μια ζωή έβλεπα τον Κέβιν να χαλάει την χαρά των άλλων.Πρέπει να έχω χρησιμοποιήσει αμέτρητες φορές το επίθετο αγαπημένος σε κάποιες από τις πυρετώδεις μητρικές διατριβές μου- οι κόκκινες γαλότσες που είχαν βρεθεί γεμάτες υπολείμματα κέικ στο νηπιαγωγείο ήταν τα αγαπημένα παπούτσια του Τζέισον.Ο Κέβιν πρέπει να με είχε ακούσει να λέω ότι το άσπρο καφτάνι που αργότερα κατέβρεξε με χυμό φραγκοστάφυλλο, ήταν το αγαπημένο μου μακρύ φόρεμα. Παρεμπιπτόντως, κάθε έφηβος κινούμενος στόχος μέσα σε εκείνο το γυμναστήριο (την Πέμπτη) ήταν ο αγαπημένος μαθητής κάποιου από τους καθηγητές"   

 Τελικά,όπως παραδέχεται η ίδια, δεν καταφέρνει να βρει μια σαφή απάντηση στο ερώτημα που την βασανίζει.Αλληλένδετο με τα αίτια της πράξης του Κέβιν είναι και ένα άλλο ερώτημα που διατρέχει όλο το βιβλίο: εγκληματίας γεννιέται κανείς ή γίνεται;Η μια όψη του νομίσματος είναι η ανεξήγητη κακία και οργή που συνοδεύει τον Κέβιν από μωρό.Στην άλλη όψη βλέπουμε έναν υπερπροστατευτικό πατέρα που πάντα δίσταζε να τιμωρήσει τον γιο του και μια μητέρα που δεν καταφέρνει να χτίσει ουσιαστικές γέφυρες επικοινωνίας με τον Κέβιν και συνεχώς του επιρρίπτει ευθύνες, κάνοντας την εξέλιξή του να μοιάζει με αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

 Ακόμα και αν το ζήτημα μένει ανοιχτό, δίνεται ένα πολύπλευρο και λεπτομερές ψυχογράφημα του Κέβιν, καταγράφονται μεθοδικά όλοι οι σημαντικοί σταθμοί που οδήγησαν στην Πέμπτη και αναλύεται η σχέση με την μητέρα του.Το ψυχικό βάθος των ηρώων είναι πραγματικά πρωτόγνωρο και μαρτυρούν πόσο ερεύνησε το θέμα η συγγραφέας.Παρότι το υλικό προσφέρεται για μελοδραματισμούς,  η ένταση διατηρείται ζωντανή μέχρι τέλους για να εκτονωθεί μέσα από την τρομακτική επίθεση.Τα συναισθήματα είναι γνήσια, βλέπουμε τη διαρκή σύγκρουση Κέβιν-Ίβας, τις διακυμάνσεις στη σχέση του ανδρόγυνου,την αδυναμία του πατέρα να φορέσει ένα αυστηρό προσωπείο.Σε μια από τις τελευταίες συγκλονιστικές σελίδες μητέρα και γιος αγκαλιάζονται,όχι συμφιλιωμένοι, απλώς νικημένοι και οι δυο.

" Όταν τον αγκάλιασα για να τον αποχαιρετήσω πιάστηκε από πάνω μου σαν μικρό παιδί, έτσι όπως δεν είχε πιαστεί ποτέ όταν ήταν παιδί.Δεν είμαι σίγουρη, γιατί το μουρμούρισε πνιχτά πάνω στον γιακά του πανωφοριού μου,αλλά θέλω να σκέφτομαι πως είπε "Συγγνώμη".Ρισκάροντας να μην έχω ακούσει σωστά, του είπα δυνατά και καθαρά: "Συγγνώμη και από εμένα Κέβιν.Συγγνώμη."

Το ύφος που υιοθετεί η Σράιβερ είναι δυναμικό, όπως ο χαρακτήρας της πρωταγωνίστριας.Ένα ακόμη εντυπωσιακό γεγονός είναι η εσωτερική συνοχή του κειμένου.Πολύ συχνά η Ίβα αναφέρεται σε περιστατικά και λεπτομέρειες που έχει αφηγηθεί εκατοντάδες σελίδες πίσω, για να τα συνδέσει με μεταγενέστερες συμπεριφορές. Έτσι ενισχύεται ο ρεαλισμός του λογοτεχνικού προσώπου της Ίβας που δίνει την εντύπωση ενός υπαρκτού προσώπου με μνήμη.

 Το "Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν" είναι ένα βιβλίο που θα χαρακτηριστεί κλασικό από τις επόμενες γενιές.Έχει ενδιαφέρον να δούμε αν η Σράιβερ θα αντέξει το βάρος ενός αριστουργήματος στις πλάτες της.Να σημειωθεί πως αυτή η γυναίκα που καταπιάνεται τόσο εύστοχα με το ζήτημα της μητρότητας, είναι άτεκνη.



Υ.Γ. το blogging πάει με πιο αργούς ρυθμούς τον Νοέμβριο λόγω φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, επισκέψεων και υποχρεώσεων